NOTRE
DAME
NARODZINY KATEDRY
W XII Paryż bardzo się rozrastał i zyskiwał na znaczeniu. Symbolem prosperity i pobożności miasta stała się budowa olbrzymiej katedry. Wznosi się ona na wyspie Île de la Cité, położonej na Sekwanie w sercu Paryża.
Budowa katedry rozpoczęła się z inicjatywy jednego człowieka, biskupa Paryża Maurice’a de Sully. Zainspirowany bazyliką w Saint-Denis pragnął wznieść kościół większy i piękniejszy od wszystkich dotychczasowych. Aby zbudować duży budynek, konieczne jest posiadanie dużej przestrzeni pod jego fundamenty oraz terenu do obróbki i przechowywania materiałów. Dlatego Maurice de Sully postanowił zburzyć katedrę Saint-Etienne oraz chór kościoła Notre Dame (pozostawiając nawę w celu odprawiania Mszy). Budowa Notre Dame rozpoczęła się od wmurowania kamienia węgielnego w 1163 roku w obecności papieża Aleksandra III. Konsekracja nowej katedry miała miejsce w 1182 roku, podczas pierwszej mszy świętej. Odprawił ją biskup de Sully (lub przez legata Stolicy Apostolskiej Henri de Château-Marçay) w prezbiterium, które zamknięto od frontu tymczasową ścianą.
Budowa Notre Dame trwała niemal dwieście i prowadzona była przez kilka pokoleń architektów. Każdy z nich wprowadzał własne innowacje, które przeszły do kanonu architektury gotyckiej. Do najbardziej istotnych należała konstrukcja zewnętrznych łuków przyporowych oraz stworzenie systemu odprowadzania wody, który zabezpieczał mury przed nasiąkaniem. Katedrę ukończono w 1345 roku.
NAJWAŻNIEJSZE PREMIANY
W XVIII wieku nastąpiły najważniejsze przemiany katedry. Chór został całkowicie odnowiony i udekorowany w ówczesnym stylu barokowym. W 1756 roku kanonicy uznali budynek za zbyt ciemny. Postanawiają więc pobielić ściany i proszą o zdemontowanie średniowiecznych witraży, aby zastąpić je białym szkłem. Na szczęście zachowują rozety.
ZMIERZCH KATEDRY - REWOLUCJA
Aż do rewolucji francuskiej katedra była własnością archidiecezji paryskiej. Jednak 2 listopada 1789 r. została udostępniona narodowi wraz z całym majątkiem duchowieństwa. Od tego czasu właścicielem budynku jest państwo francuskie. W 1793 r. W Paryżu zakazano kultu katolickiego. Katedra zostaje splądrowana i zniszczona. Rozbito m.in. galerię starotestamentowych królów Izraela zdobiącą fasadę, gdyż panowało przekonanie, iż są to przedstawienia władców Francji kojarzonych z uciskiem. Rewolucjoniści ustanawiają „kult rozumu” wokół haseł wolności i równości. Wiele budynków zostało przekształconych w „Świątynię rozumu”, w tym Notre-Dame. W tym okresie katedra służyła jako magazyn "win Republiki". W 1801 roku konkordat przywrócił katolicki kult w kościołach, a katedra wróciła do diecezji. Jednak rewolucyjne zniszczenia zagrażały katedrze, której stan groził zawaleniem.
Dalszych zniszczeń dokonali uczestnicy rewolucji 1830 r. W czasie zamieszek zniszczyli witraże i uszkodzili katedrę, podpalając sąsiednie arcybiskupstwo. Paryskie władze rozważają całkowite zburzenie Notre-Dame.
KSIĄŻKA RATUJE KATEDRĘ
W 1831 r. Victor Hugo opublikował powieść Katedra Najświętszej Marii Panny w Paryżu, w Polsce znaną również pod tytułem Dzwonnik z Notre-Dame. Książka była tak wielkim sukcesem, iż wywołała narodową mobilizację na rzecz jej ochrony.
ODRODZENIE
W 1842 roku Minister Sprawiedliwości podjął decyzję o przeprowadzeniu dużego projektu renowacji katedry. Dwa lata później, w wyniku konkursu, Eugène Viollet-le-Duc i Jean-Baptiste Lassus zostali wybrani do wykonania pracy. Trwającą dwie dekady renowację rozpoczęto w 1843 roku. Po śmierci Lassusa Viollet-le-Duc samodzielnie nadzorował wszelkie prace podejmowane w katedrze. Renowacja objęła przede wszystkim wymianę uszkodzonych bloków, renowacja portali i odtworzenie galerii królów, przywrócenie południowej rozety, odtworzenie wysokich okien z witrażami w średniowiecznym stylu, reorganizacja chóru zgodnie z życzeniem Ludwika XIII oraz stworzenie stu posągów inspirowanych katedrami Amiens, Chartres czy Reims. Wprowadził on również pewne innowacje oparte na głębokiej wiedzy w zakresie architektury średniowiecza. Bardzo subiektywna interpretacja sztuki średniowiecznej Violleta-le-Duca oraz stworzenie wielkiej iglicy i ustawienie chimer były przedmiotem ostrej krytyki, jednak jego wytrwałość przywróciła średniowiecznej architekturze rozgłos.
W XX wieku podjęto kolejne prace rekonstrukcyjne. Jacques Le Chevallier odtworzył dwanaście wysokich okien i dwanaście rozet ozdobionych kolorowymi witrażami, zastępującymi białe szkło z XVIII wieku.
POŻAR
Dach oraz wzniesiona przez Violleta-le-Duca sygnaturka zawaliły się w wyniku pożaru, który wybuchł 15 kwietnia 2019. Obecnie trwają prace przygotowawcze do rekonstrukcji mającej przywrócić katedrę do stanu z przed pożaru.
